دستگاه گردش مواد در جانوران پیچیده تر
۱. سامانه گردش خون باز : بندپایان (حشره) و بیشتر نرم تنان / قلب مایعی به نام همولنف را به حفره های بدن پمپ می کند. / همولنف : خون / لنف / مایع میان بافتی مویرگ ندارند.
۲. سامانه گردش خون بسته : مثل کرم های حلقوی نظیر کرم خاکی

کرم خاکی
? ساده ترین دستگاه گردش خون بسته
? رگ های خونی به صورت شبکه ای از سرخرگ ، مویرگ ، سیاهرگ
? رگ پشتی به صورت قلب اصلی عمل میکند و خون را به جلو می راند.
? در قسمت جلویی بدن ۵ جفت کمان رگ اطراف لوله گوارش به صورت قلب کمکی عمل می کنندو خون را به پایین و سمت قلب می راند.

حشره
? گردش خون باز / قلب لوله ای
? همولنف از طریق رگ ها به درون حفره ها (سینوس ها) پمپ می شود.
? همولنف بعد از تبادل مواد از طریق منافذ دریچه دار به قلب برمیگردد .
? دریچه های منافذ در هنگام انقباض قلب بسته هستند.

?

مهره داران
✨ تمام مهره داران سامانه گردش بسته دارند.
⚡️ ساده : ماهی ها / نوزاد دوزیستان
⚡️مضاعف : در سایر مهره داران / خون ضمن یک بار گردش در بدن، ۲ بار از قلب عبور میکند.
⚡️ تعریف سامانه گردش خون بسته مضاعف ⚡️ : قلب ۲ تلمبه ای
۱. تلمبه برای تبادلات گازی با فشار کمتر
۲. تلمبه برای گردش عمومی با فشار بیشتر

✨ سامانه ی گردش مضاعف از دوزیستان به بعد شکل گرفته است.
⚡️ دوزیستان قلب ۳ حفره ای دارند: ۲ دهلیز و ۱ بطن
⚡️ بطن یک بار خون را به شش ها و پوست و سپس به بقیه بدن تلمبه می کند.

ماهی ها
? سیاهرگ شکمی ⬅️ دهلیز ⬅️ بطن ⬅️ سرخرگ شکمی ⬅️ آبشش ⬅️ سرخرگ ششی
?قبل از دهلیز ماهی ها ، سینوس سیاهرگی و بعد از بطن ، مخروط سرخرگ قرار دارد.