دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات با عنوان بررسی پتانسیل ریزازدیادی و باززایی در تعدادی از ارقام زراعی و گونه های یکساله یونجه رشته زراعت و اصلاح نباتات

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                            صفحه
فصل اول: كليات
مقدمه ………….. ۲
۱-۱- تاريخچه و خصوصيات گياه شناسي يونجه……………………۳
۱-۱-۱- اهميت و گياهشناسي يونجه…………۳
۱-۱-۲- ژنتيك و گروه‌هاي مختلف يونجه…۳
۱-۱-۳- انواع یونجه زراعی داخلی ……………۴
۱-۲- اهمیت كشت بافت…………………………….۴
۱-۳- کشت بافت گیاهی ……………………………۵
۱- ۴- تاريخچه کشت بافت يونجه………………۷

فصل دوم: بررسی ادبیات موضوع و سابقه تحقیق
۲-۱- باززايي درون شيشه¬اي…………………… ۱۰
۲-۱-۱- باززايي مستقيم در یونجه……………۱۰
۲-۱-۲- باززايي غيرمستقيم در یونجه……..۱۳

فصل سوم: روش تحقیق
۳-۱- رقم مورداستفاده.۲۴
۳-۲- محيط کشت، ترکيبات و آماده سازي آن……………………۲۴
۳-۲-۱- محلول¬هاي ذخيره مواد معدني برای تهیه محیط کشتSH  .۳۴
۳-۲-۲- محلول هاي ذخيره مواد تنظیم کننده رشد…………۲۵
۳-۳- شرايط كشت، ضد عفونی بذر و کشت ریزنمونه¬ها……….۲۶
۳-۳-۱- باززايي مستقيم  از گره ساقه………۲۶
۳-۳-۲- سازگاری گياهچه¬ها……………………..۲۸
۳-۴- باززايي غيرمستقيم ……………………….. ۲۸
۳- ۵- روش و ابزار گردآوري اطلاعات……….۳۰
۳-۶- روش آماري و تجزيه داده¬ها……………..۳۰

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱- القاء جوانه و باززایی ………………………..۳۲
۴-۱-۱- القاء جوانه در محیط کشت  SIM I…………………………32
۴-۱-۲- باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I……………….35
۴-۱-۳- القاء جوانه در محیط کشت  SIM II……………………….37
۴-۱-۴- باززایی شاخساره در محیط کشتSIM II  …………….۴۰
۴-۱-۵- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه چند¬ساله و یکساله در القاء جوانه و باززايي شاخساره در محيط كشت SIM I..43
۴-۱-۵-۱- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه¬هاي چند¬ساله در القاء جوانه در محيط كشت  SIM I…………………..43
۴-۱-۵-۲- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه¬هاي یکساله در القاء جوانه در محيط كشت  SIM I……………………..43
۴-۱-۵-۳- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه¬ چند¬ساله در باززايي شاخساره در محيط كشت  SIM I……………….44
۴-۱-۵-۴- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه¬ یکساله در باززایی شاخساره در محيط كشت  SIM I………………….45
۴-۱-۶- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه چند¬ساله و یکساله در القاء جوانه و باززايي شاخساره در محيط كشتSIM II..45
۴-۱-۶-۱- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه چندساله در القاء جوانه در محيط كشت SIM II…………………………45
۴-۱-۶-۲- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه¬ يكساله در القاء جوانه در محيط كشت  SIM II.46
۴-۱-۶-۳- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه چند¬ساله در باززايي شاخساره در محيط كشت  SIM II……………..47
۴-۱-۶-۴- اثر ژنوتيپ¬هاي مختلف يونجه يكساله در باززايي شاخساره در محيط كشت  SIM II…………………47
۴-۲- ریشه¬زایی………۴۸
۴-۲-۱- ايجاد ريشه در يونجه¬هاي چند¬ساله…………………………۴۸
۴-۲-۲- درصد ايجاد ريشه در يونجه¬هاي چند¬ساله………………۴۸
۴-۲-۳- درصد ايجاد ريشه در يونجه¬هاي يكساله………………….۵۰
۴-۳- سازگاري و انتقال به شرايط گلخانه…۵۰
۴-۴- القاء كالوس در یونجه¬های چند¬ساله و یکساله……………..۵۱
۴-۴-۱- باززايي غيرمستقيم از كالوس يونجه………………………..۵۲

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱- يونجه¬هاي چند¬ساله………………………….۵۵
۵-۱-۱- باززايي مستقيم …………………………..۵۵
۵-۱-۱-۱- القاء جوانه و باززايي شاخساره تحت تاثیر سطوح مختلف BAP و NAA ……….55
۵-۱-۱-۲- القاء جوانه و باززايي شاخساره تحت تاثیر TDZ همراه با AgNO3 …………………56
۵-۲- يونجه¬هاي يكساله…………………………….۵۶
۵-۲-۱- باززايي مستقيم …………………………..۵۶
۵-۲-۱-۱- القاء جوانه و باززايي شاخساره تحت تاثیر سطوح مختلف BAP و NAA ……….56
۵-۲-۱-۲- القاء جوانه و باززايي شاخساره تحت تاثیر TDZ همراه با AgNO3…………………..57
۵-۳- باززايي غير مستقيم در يونجه¬هاي چند¬ساله و یکساله..۵۹
۵-۴- نتيجه گيري و پيشنهادات……………….۶۰
فهرست منابع و ماخذ…۶۱
چکیده انگلیسی……..۶۷

فهرست جداول
عنوان                                                                                                                            صفحه
جدول ۳- ۱- ترکيب محلول¬‌هاي ذخيره (۵۰×‌) پنج گروه نمکي غير آلي فرمولاسيون SH…………………………..25
جدول ۳-۲- تركيبهاي مختلف تنظیم¬کننده¬های رشدی مورد استفاده در محيط كشت پايه MS حاوي ويتامينهايB5  براي القاء جوانه و باززايي در ارقام و گونه هاي مختلف يونجه..۲۸
جدول ۳-۳- تركيبهاي مختلف تنظیم¬کننده¬های رشد مورد استفاده در محيط كشت پايه MS حاوي ويتامين¬هاي B5 براي القاء كالوس در ارقام و گونه¬هاي مختلف يونجه…………………..۲۹
جدول ۳-۴- محيط كشت¬هاي مختلف حاوی تركيب¬هاي مختلف تنظیم¬کننده¬های رشدی مورد استفاده براي رشد كالوس در ارقام و گونه¬هاي مختلف يونجه ….۲۹
جدول ۳- ۵- تركيب¬هاي مختلف تنظیم¬کننده¬های رشدی مورد استفاده در محيط كشت پايه MS حاوي ويتامين¬هاي B5 براي باززايي غير مستقيم در ارقام و گونه¬هاي مختلف يونجه……………………………۲۹
جدول ۴-۱- نتايج تجزيه واريانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلفBAP , NAA  بر روی صفت ميانگين تعداد جوانه¬های القاء شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني، قره يونجه، اردوباد……………………….۳۲
جدول ۴-۲- نتایج تجزیه واریانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلفBAP , NAA  بر روی صفت میانگین تعداد جوانه¬های القاء شده در ۲ گونه يونجه یکساله  M. rigidula و :M. scutellata…………34
جدول ۴-۳- نتايج تجزيه واريانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلفBAP , NAA  بر روی صفت ميانگين تعداد شاخساره¬های باززا شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني، قره يونجه، اردوباد……………….۳۶
جدول ۴-۴- نتایج تجزیه واریانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلفBAP , NAA  بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره¬های باززا شده در هر ریزنمونه در ۲ گونه يونجه یکساله  M. rigidula وM. scutellata…………….36
جدول ۴-۵- نتايج تجزيه واريانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت ميانگين تعداد جوانه¬های القاء شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني،  قره يونجه، اردوباد…………………………۳۸
جدول ۴-۶- نتایج تجزیه واریانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد جوانه¬های القاء شده در هر ریزنمونه در ۲ گونه يونجه یکساله  M. rigidula و M. scutellata………………………39
جدول ۴-۷- نتايج تجزيه واريانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره¬های باززا شده در هر ریزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني، قره يونجه، اردوباد…………………….۴۰
جدول ۴-۸- نتایج تجزیه واریانس تاثير محيط كشت¬هاي حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره¬های باززا شده در هر ریزنمونه در ۲ گونه يونجه یکساله  M.rigidula و M.scutellata……………………42
جدول ۴-۹- اثر غلظت¬های ترکیب مختلف BAP و NAA برای القاء جوانه در سه رقم يونجه چند¬ساله………۴۳
جدول ۴-۱۰- اثر غلظت¬های ترکیب مختلف BAP و NAA برای القاء جوانه در دو گونه يونجه یکساله………۴۴
جدول ۴-۱۱- اثر غلظت¬های ترکیب مختلف BAP و NAA برای باززايي در سه رقم يونجه چند ساله………..۴۴
جدول ۴-۱۲- اثر غلظت¬های ترکیب مختلف BAP و NAA برای باززايي در دو گونه يونجه یکساله…………….۴۵
جدول ۴-۱۳- اثر غلظت¬هاي مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای القاء جوانه در سه رقم يونجه چند-ساله…..۴۶
جدول ۴-۱۴- اثر غلظت¬هاي مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای القاء جوانه و باززايي در دو گونه يونجه يكساله…………………….۴۶
جدول ۴-۱۵- اثر غلظت¬هاي مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای باززايي در سه رقم يونجه چند ساله…..۴۷
جدول ۴-۱۶- اثر غلظت¬هاي مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای باززايي در دو گونه يونجه يكساله……….۴۸
جدول ۴-۱۷- میزان القاء كالوس در ارقام و گونه¬هاي مختلف يونجه تحت تاثیر محیط کشت¬های مختلف CIM…..51
جدول ۴-۱۸- وزن كالوس¬هاي رشد يافته در محيط  CGM در ارقام چند¬ساله قره يونجه و همداني…………..۵۲

فهرست اشکال
شكل ۳-۱- ضد عفوني و كشت بذور يونجه جهت تهيه ريزنمونه…….۲۷
شکل ۴-۱- مراحل مختلف القاء جوانه، شاخساره¬زايي و ريشه¬زايي در ژنوتيپ¬هاي چند¬ساله يونجه………………۴۹
شكل ۴-۲- مراحل مختلف القاء جوانه، شاخساره¬زايي و ريشه¬زايي در دو گونه يونجه يكساله……………………….۵۱
شكل ۴-۳- مراحل مختلف باززايي غيرمستقيم يونجه چند¬ساله……..۵۳

فهرست نمودارها
عنوان                                                                                                                            صفحه
نمودار ۴-۱- تاثير محيط كشت¬هاي  SIM I حاوي سطوح مختلفBAP , NAA  بر روی صفت ميانگين تعداد جوانه¬های القاء شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني، قره يونجه، اردوباد……….۳۳
نمودار ۴-۲- تاثير محيط كشت¬هايSIM I  حاوي سطوح مختلفBAP , NAA   بر روی صفت میانگین تعداد جوانه¬های القاء شده در ۲ گونه يونجه یکساله  M .rigidula و. M. scutellata……………….34
نمودار ۴-۳- تاثير محيط كشت¬هاي SIM I  حاوي سطوح مختلفBAP , NAA  بر روی صفت ميانگين تعداد گياهچه¬هاي باززا شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني، قره يونجه، اردوباد……….۳۶
نمودار ۴-۴- تاثير محيط كشت¬هاي SIM I حاوي سطوح مختلفBAP , NAA   بر روی صفت میانگین تعداد گياهچه¬هاي باززا شده در هر ريزنمونه در ۲ گونه يونجه یکساله  M .rigidula و. M. scutellata…..37
نمودار ۴-۵- تاثير محيط كشت¬هاي  SIM II حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت ميانگين تعداد جوانه-های القاء شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند¬ساله همداني، قره يونجه، اردوباد……………….۳۸
نمودار ۴-۶- تاثير محيط كشت¬هاي  SIM II حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3  بر روی صفت میانگین تعداد جوانه¬های القاء شده در هر ریزنمونه در ۲ گونه يونجه یکساله  M .rigidula و. M. scutellata………….40
نمودار ۴-۷- تاثير محيط كشت¬هايSIM II  حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت ميانگين تعداد گياهچه¬هاي باززا شده در هر ريزنمونه در ۳ رقم يونجه چند ساله همداني،  قره يونجه، اردوباد…………….۴۱
نمودار ۴-۸- تاثير محيط كشت¬هايSIM II  حاوي سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره¬های باززا شده در هر ریزنمونه در ۲ گونه يونجه یکساله……………….۴۲
نمودار ۴-۹- درصد ايجاد ريشه تحت تاثير تركيبات مختلف تنظیم کننده¬های رشد (mg/l 5/1 , 1) NAA و (mg/l 5/1 , 1) IBA در سه رقم يونجه همداني، قره يونجه و اردوباد…….۴۹
نمودار ۴-۱۰- درصد ايجاد ريشه تحت تاثير تركيبات مختلف تنظیم کننده¬های رشد (mg/l 5/1 , 1) NAA و (mg/l 5/1 , 1) IBA در دو گونه يونجه  M. rigidula و  M. scutellata…………………………..50

مقدمه
يونجه (Medicago sativa L.) یکی از مهم‌ترین گياهان علوفه‌اي براي تغذيه دام می‌باشد كه با وسعت كشت جهانی بیش از ۴۰ میلیون هکتار، زراعت آن امروزه بسيار توسعه يافته است (زانگ و همكاران ۲۰۱۰). همزيستي يونجه با باكتري‌هاي ريزوبيوم همزيست و در نتيجه تثبيت نيتروژن، حفظ ساختار مناسب خاک و اثرات بالقوه این گیاه در مدیریت آفات به عنوان مهم‌ترین گیاه تناوبی، اهميت آن را در كشاورزي پايدار افزايش داده است (قوامي و همكاران، ۱۳۷۷(. يونجه اتوتتراپلوئيد (۲n = 4X = 32) و دگرگشن بوده و تنوع ژنتيكي زيادي بين ارقام مختلف آن ديده می‌شود. و به دلیل ظرفیت باززایی خوب درون شیشه¬ای آن برای یک مدت زمان طولانی از اهداف مطالعات ﮊنتیکی و زیست شناسی سلولی- مولکولی بوده است (اينچوا و همكاران، ۲۰۰۵و شائو و همكاران، ۲۰۰۰). جنس Medicago ترکیبی از گونه¬های چند¬ساله و یکساله می‌باشد. یونجه¬های یکساله در بیش از ۲۵۰ منطقه جغرافیایی ایران پراکنده هستند که استان آذربایجان غربی یکی از نواحی رویشی آن‌ها است (حيدري شريف آباد و همكاران، ۱۳۷۹). به طور كلي، اگر ژنوتيپ¬هاي يونجه مورد بررسي قرار گيرند، امكان يافتن يك ژنوتيپ با قابليت باززايي خوب در ژرم پلاسم يونجه وجود دارد (اينچوا و همكاران،۲۰۰۵). افزایش کیفیت و میزان توليد و مقاومت در برابر بیماری‌ها جزء اهداف اصلی برای اصلاح یونجه (.Medicago sativa L) می‌باشد، اما بیشتر دستاوردها در گذشته با استفاده از روش‌های كلاسيك اصلاحي به دست آمده‌اند ، نه از تکنیک‌های مهندسی و اين به علت عدم وجود پروتوكل باززايي مؤفق براي طيف وسيعي از ژنوتيپ هاي يونجه می‌باشد (لي و همكاران،۲۰۰۹). اين گياه داراي سابقه تاريخي طولانی بوده و قدمت آن به ابتداي تاريخ تمدن مي‌رسد (قوامي و همكاران، ۱۳۷۷). احتمالا منشا آن ناحیه‌ی كائوكاسوس (Caucasus) يعني شمال شرقي تركيه، ارمنستان و شمال غربي ايران می‌باشد (میکاد و همكاران، ۱۹۸۸). سازگاری یونجه به دامنه‌ی وسیعی از شرایط آب و هوایی سبب شده است كه این گیاه در بيش از ۴۰ ميليون هكتار از اراضي دنيا كشت شود (زانگ و همكاران، ۲۰۱۰)، كه در اين ميان آمريكا بيشترين سطح زير كشت را دارا مي‌باشد، بطوريكه آمريكا، اروپاي شرقي و آرژانتين به تنهايي %۷۰ مناطق سطح زير كشت يونجه را به خود اختصاص مي‌دهند (ورونسي و همكاران، ۲۰۱۰). در ايران نيز كه از خاستگاه‌هاي اوليه يونجه بشمار مي‌رود، اين گياه در ۶۰۰ هزار هكتار از اراضي كشور كشت مي‌شود كه از اين سطح زير كشت حدود ۳/۴ ميليون تن علوفه خشك عاید کشاورزان می‌شود (آمارنامه وزارت جهاد كشاورزي، ۱۳۸۸). جنس Medicago به شاخة گياهان گلدار ، زيرشاخة نهاندانگان ، ردة دولپه‌ای‌ها ، راستة روزالس  و تيرة پاپيلوناسه‌آ  متعلق است كه شامل گونه‌هايي است كه از لحاظ ويژگي‌هاي مورفولوژيكي بسيار متنوع می‌باشند و حدود دو سوم اين گونه‌ها يكساله و بقيه چندساله هستند (لسينز و لسينز، ۱۹۷۹ و ورونسي و همكاران ۲۰۱۰).