-1- مقدمه
تاريخ ايران اسلامی با انقراض امپراتوري كهنسال ساساني آغاز می شود هر كس که به تاريخ ايران   مي نگرد مي¬خواهد بداند چرا امپراتور ي متمدن ساساني با چنان سرعتي تعجب برانگيز سقوط كرد.
آنچه مسلم است، مقارن هجوم اعراب مسلمان ، ايران ساساني از پاي درآمده بود و شقاق و نفاق بين طبقات ، اختلافات و رقابتهاي ميان نجبا ، آن را به ورطه نيستي كشانيده بود و پيوستگي دين و دولت كه اساس سياست دولت ساساني به شمار مي آمد ، موبدان را مداخله جوي و قدرت طلب نموده بود . موبدان ابزار سلطه سياسي شاهي و توجيه كننده سياست هاي آنان به شمار مي رفتند و عليرغم قدرت فراواني كه داشتند هرگز به نفع مردم قدمي برنمي داشتند.
ساختار طبقاتي خشك و بي انعطافي كه ساسانيان ارائه دهنده آن بودند و مكتب زرتشت توجيه گر آن بود باعث مي گرديد تا دين رسمي كشور علاقه و اقبال عمومي خود را از دست بدهد.
طبقات كاملا” بسته بود و هيچ كس حق نداشت از طبقه اي وارد طبقه بالاتر شود و براي همين مردم نمي توانست از صميم قلب به حکومت خدمت کنند و چنانچه دیده شد حمله اعراب در برخي موارد به آنها كمك نيز مي كردند.
تعصب شديد مويدان، بي علاقگی بزرگان و دولتيان به مردم ، شكستن سدهاي دجله و فرات ، شيوع بيماري هاي خانمان برانداز چون وبا ، طاعون ، اختلاف شديد طبقاتي ، باعث رنجوري اركان كشور شده بود.
در اوج ضعفهاي حكومت ساساني و اوضاع بحراني ايران، دولت جديدالتاسيس اسلامي با تمام نيرويي كه به بركت اسلام و در سايه يك پارچگي ووحدت بدست آورده بود براي گسترش اسلام و كسب غنائم جنگي تلاش عظما مي كرد و هدف اصلي اعراب علاوه بر گسترش حوزه جغرافيايي اسلام و ترويج آئين اسلام ، گشايش در زندگي شان بوده است و از فرامين برخي خلفا ، براي سپاه  مسلمانان، و پيامهاي فاتحان عرب، مي توان اين نكات را به خوبي درك كرد. ايرانيها از عربها به خوبي استقبال كردند و دين اسلام را با رغبت  پذيرفتند صرف نظر كردن از مذهب زرتشت براي ايرانيان مشكل نبود ، زيرا به سبب ضعف ساساني ، پيشوايان ديني نفوذ خود را از دست داده بودند و اگردين  اسلام به سرزمين ايران راه    نمي يافت به احتمال زياد مردم ايران به دين مسيحيت گرايش پيدا مي كردند.
خلفاي راشدين علي الخصوص  حضرت علي (ع) با ايرانيان با مهرباني رفتار مي كردند و حضرت علي (ع) هرگز اعراب را بر ايرانيان برتري نمي داد و همين امر باعث شده بود تا ايرانيان گرايش بيشتري به دين اسلام داشته باشند و دولت اموي كه اساس آن بر تعصب عربي استوار بود مسلمانان غير عرب را موالي ناميده و به چشم تحقير آميز به آنها  مي نگريستند و آزادگان و نژادگان ايران را مانند بندگان درم خريدار ، از تمام حقوق  و شئون مدني و اجتماعي محروم مي ساختند.
ايرانيان در همه عصر اموي ذليل و  خوار و خدمتگزار عرب بودند و كارو منصب مهمي در دست آنها نبود و آنان را براي كارهاي پست و اعمال سخت استخدام مي كردند و مشاغل آبرومند همه در دست عرب بود .
حس نفرت از عرب سبب گرديد تا ايرانيان مستعدگرايش به هر دعوت مخالف با بني اميه باشند و به گروههايي چون شيعه و خوارج بپيوندند و در قيام هايي مانند مختار و ابن اشعث و عباسيان نقش فعال داشته باشند و سرانجام با عباسيان همدست شده و حكومت اموي را سرنگون كردند.
ايرانيان كه در پيروزي عباسيان سهم به سزايي داشتند مشاغل و مناصب حساس حكومتي را در اختيار گرفتند و تشكيلات ديواني جامعه اسلامي ، از تشكيلات ساسانيان تقليد شد.
شامل۱۵۲صفحه